Mijn jeugdheld Val Kilmer is overleden.

Wellicht ken je hem van de Top Gun-films. Hij was een complexe en enorm intrigerende man. In de jaren ’90, toen zijn roem op een hoogtepunt was, koos hij niet voor het geld maar voor de kunst. Dat had grote gevolgen voor zijn leven.

1. Ik heb drie jaar geleden een tekst over hem geschreven en deel die hieronder nogmaals.
2. Mijn boek Ik hoop dat je gedachten lief voor je zijn bestaat een jaar. Inmiddels is de vijfde druk verschenen. Ik had een jaar geleden nooit kunnen vermoeden hoeveel dit boek heeft losgemaakt bij mensen. Dankjewel voor alle lieve reacties en warme tranen.
3. In mijn podcast Hoe beter voor jezelf zorgen blik ik terug. Hier staat ‘ie op ​mijn site​. En hier is de ​Spotify​-link. En de Apple ​Podcast-link​: Andere ​spelers​.

En dan nu over naar Val Kilmer (RIP).

Deze acteur had het allemaal, en toen begon de ellende

Elke acteur die een vleermuizenpak heeft aangetrokken, heeft een speciaal plekje in mijn hart.

Zoals Val Kilmer.

• Hij was de wingman naast Tom Cruise in de jaren ’80-filmhit Top Gun.
• Hij speelde Jim Morrison in de film The Doors.
• Midden jaren ’90: Bruce Wayne in de film Batman Forever.

Het gaat niet zo goed met Val Kilmer (noot: ik schreef dit stuk in 2022).

Hij is blut, is net hersteld van keelkanker en ademt en eet nu via buisjes. Als hij wil praten, drukt hij op een knopje bij zijn keel en dan rolt er een gekke stem uit. Het is gek om te beseffen dat hij nooit meer gaat acteren. In ieder geval niet via de gebruikelijke manier.

Het was niet de enige tegenslag in zijn leven…

Een leven vol offers voor de kunst

Val wist van jongs af aan al dat hij wilde acteren.

Samen met zijn jongere broertje maakte hij met een camcorder films op het landgoed waar ze opgroeiden. Zijn broertje als regisseur. Val in diverse rollen. Tot zijn broertje als tiener overleed door een epileptische aanval in bad.

De dood verandert alles in een gezin.

Misschien komt hier de drang naar perfectionisme vandaan in zijn werk als acteur.

Hij werd als jongste acteur ooit toegelaten aan de prestigieuze Juilliard School in New York. Hij werkte hard aan zijn theatercarrière. Zijn stijl heet method-acting.

Ken je die term?

Dat zijn acteurs die de hele dag in hun rol blijven, ook al staan de camera’s uit. Jim Carrey. Joaquin Phoenix. Richard Gere. Michelle Williams. Hilary Swank. Allemaal bekende method-acteurs.

Het duurde niet lang of Hollywood trok aan hem.

Een van de eerste films die hij deed, was Top Gun. De grootste filmhit van de jaren ’80. In de film speelt hij de rivaal van Tom Cruise.

Grappig detail. Hij nam method acting zo serieus, dat hij Tom Cruise tijdens de opnamen volledig heeft genegeerd. Om zo de rivaliteit en haat meer te voeden.

Val Kilmer krijgt al snel in het wereldje de reputatie van een lastige acteur.

Hij wil de rol volledig ‘voelen’ en blijft daarom maar vragen stellen aan de regisseur. Dit resulteert regelmatig in ruzie. Ook zoekt hij confrontaties met de andere acteurs op de set. Vooral degene die niet dezelfde kwaliteit willen leveren.

Producenten slaan hem al snel over voor een nieuwe filmrol.

Als de film niet naar Val Kilmer komt, dan komt Val Kilmer wel naar de film toe.

Hij hoort dat de beroemde regisseur Stanley Kubrick bezig is met het voorbereiden van een oorlogsfilm over de Vietnam-oorlog. Val Kilmer neemt zichzelf op als soldaat en stuurt dit materiaal naar de producenten, in de hoop dat ze hem casten.

Helaas, Full Metal Jacket gaat aan Val Kilmer voorbij.

Dan hoort Val dat Martin Scorsese bezig is met een maffiafilm.

Hij neemt zichzelf op als Italiaanse gangster, in de hoop een auditie af te dwingen. Maar helaas. Zijn ingestuurde videobanden leveren geen telefoontje op van de productiemaatschappij.

De film Goodfellas gaat aan Val Kilmer voorbij.

Als hij hoort dat Oliver Stone een film over de band The Doors maakt, voelt dit als het lot.

Hij transformeert zichzelf tot Jim Morrison. Dezelfde leren broek. Dezelfde haren. Dezelfde mimiek. Hij zingt zelfs op dezelfde manier.

De producenten zijn diep onder de indruk van zijn zelf geschoten filmopnames en contracteren hem.

Method-acting stopt niet als de camera’s stoppen.

Een jaar lang leeft hij als Jim Morrison. Hij bekijkt elke dag de live-concerten om elke beweging van Jim na te bootsen. Hij loopt in dezelfde leren broeken rond als Jim. Hij luistert elke minuut van de dag naar dezelfde liedjes van The Doors. Zijn vrouw wordt helemaal gek van hem in huis.

Val Kilmer is volledig opgegaan in Jim Morrison.

Heb je die film gezien? Wat een meesterwerk. Het is echt absurd hoe erg Val Kilmer op Jim Morrison lijkt. Wat een toewijding.

Midden jaren ’90 breken Val Kilmer’s gouden jaren aan. Hij speelt in de film Batman Forever.

De poster van deze film heeft jarenlang op mijn muur gehangen. Net zoals ik die film talloze keren op videoband heb bekeken én de stripversie elke keer herlas.

Voor Val Kilmer was dit een droom die uitkwam: Batman spelen op het witte doek.

Maar tijdens het opnemen van de film beseft hij dat kinderen vooral Batman willen zijn en niet Batman willen spelen.

En toen werd alles stil

Het vleermuizenpak zit zo strak dat hij nauwelijks kan bewegen of ademen. Ook hoort hij niets, omdat zijn oren zijn afgesloten. Met als gevolg dat niemand op de set nog met hem praat. Ook kan hij niets van zichzelf in de rol stoppen.

Hij voelt zich enorm eenzaam en kut.

De film is een gigantische bioscoophit.

De producenten bieden hem een miljoenencontract aan om meteen een vervolg te maken. Zoveel geld heeft hij nog nooit gezien in zijn leven. Financiële vrijheid to the max.

En wat denk je dat hij doet? Hij weigert.

Hij doet daarna de misdaadfilm Heat met Robert De Niro (ook op Netflix, ik denk zijn beste rol ooit), The Saint, de stem van Mozes in De Prins van Egypte, The Ghost and the Darkness.

Maar deze ‘gouden jaren’ komen wel met een prijs.

Helaas strandt zijn huwelijk door al het filmen.

Hij en zijn ex vechten jarenlang om de voogdij over hun dochter en zoon. Deze periode in zijn leven levert hem zoveel schulden op dat hij in 2010 afstand moet doen van zijn aangekochte ranch van 6.000 hectare in New Mexico.

Het landgoed moest zijn legacy worden.

Hij wilde daar een kunstenaarscommunity beginnen, die hij zou overdragen aan zijn kinderen. Zo zou het generaties lang onderdak kunnen bieden aan tal van kunstenaars. In beheer van zijn eigen familie.

Helaas.

Alles verloren, behalve zijn stem van binnen

In deze stressvolle periode werkte hij wel aan een filmscript.

Tien jaar lang.

Een filmscript over de grote Amerikaanse schrijver Mark Twain.

Zijn wens is dat dit script wordt verfilmd, maar niemand in Hollywood wil het project financieren.

Hij besluit er een monoloog-theaterstuk van te maken en wil drie jaar lang op theatertour, waarin hijzelf Mark Twain speelt op het podium. Alle opbrengsten van de tour gaan naar de financiering van de film.

Hij verandert op het toneel in Mark Twain zelf. De show wordt goed bezocht en krijgt goede recensies.

Maar dan begeeft zijn stem het.

Hij besluit een paar weken rust te houden.

Dan begint hij ook bloed op te hoesten.

Keelkanker.

Noodgedwongen stopt hij met de theatertour en al het verdiende geld gaat naar zijn kankerbehandeling.

Tijdens het herstel begint hij met schilderen. Kunst maken als therapie. Hij huurt een studio waarin hij alle ruimte heeft voor deze ambacht. Ook mogen andere kunstenaars gebruikmaken van dit gebouw. Schilders, acteurs. In de jaren die volgen wordt het gebouw een community voor creatievelingen.

De documentaire Val begint vanaf het moment dat Kilmer opkrabbelt na zijn laatste operatie.

• Hij ziet er fragiel uit.
• Mollig.
• Kleedt zich excentriek.
• Haalt op beeld kinderlijke grapjes uit met zijn volwassen zoon en dochter, door met een waterpistool achter de bank op ze te schieten.

Het blijft gek om naar hem te luisteren terwijl hij een vinger op zijn keel legt en er een robotstem klinkt.

Hij reist heel Amerika door om op beurzen handtekeningen te zetten voor fans.

Tijdens een van die stripbeurzen wordt het hem allemaal te veel.

Hij excuseert zich. Loopt naar achteren. Kotst een prullenbak onder. Om daarna weer aan tafel te zitten en handtekeningen te zetten.

Het levert hem immers geld op. Hij heeft geen andere keus. Nog steeds anno 2020 volledig platzak.

Het is echt pijnlijk om te zien.

Hij beschouwt dit zelf ook als best treurig: dat zijn leven zo is geworden. Een acteur die leeft in het verleden, toen hij nog succes had.

Tegelijkertijd geeft het hem energie om zijn fans te ontmoeten.

Hij raakt me het meest als hij in de documentaire zegt dat hij zich beter voelt dan zijn stem klinkt.

Dat brak mijn hart.

Je wil hem geloven, en toch is er iets in mij dat het niet gelooft.

I dunno.

Je wil geen medelijden voelen, maar je voelt het.

Ik voel zijn pijn. Zijn verdriet. Al zijn niet-uitgekomen dromen. Een lijf dat je in de steek laat. De ouderdom en de ziekte die inboet op zijn knappe uiterlijk.

Het maakt me melancholisch.

De documentaire is versneden met zelfgemaakte beelden uit zijn leven. Van jongs af aan heeft hij namelijk duizenden uren gefilmd, van zichzelf.

De documentaire snijdt heen en weer tussen al die periodes.

Hij met zijn gezin. Hij op de set, ruziemakend met de regisseur.

Hij met een heel jonge Kevin Bacon en Sean Penn voor een toneelstuk in New York.

Het maakt het zo melancholisch, omdat je hem zo knap en gelukkig ziet in de jaren ’90. Succesvol. Jonge kinderen. Leuke vrouw. Zijn leven op een hoogtepunt, terwijl je als kijker weet: je gaat twintig klotejaren tegemoet.

Maar man. Wat heb ik bewondering voor deze man.

Hij koos nooit voor het geld, maar voor de kunst van het acteren.

Zichzelf uiten via zijn lichaam en stem.

Toen zijn stem het begaf, ging hij over op schilderen.

Een kunstenaar in hart en nieren.

En hij blijft dromen dat hij zijn script van Mark Twain kan verfilmen. Ondanks de fysieke beperkingen.

Ik hoop zo dat het waar is wat hij zei: ik voel me goed ook al klink ik niet zo.

De voice-over in de docu is die van zijn zoon.

Ik heb de docu Val op de Amerikaanse Amazon Prime bekeken via een VPN.

Bekijk de trailer om een beeld te krijgen.

Liefs,

Tomson