👩🏻‍🎨 Wat deden we in die grotten?

Werner Herzorg noemt de rotsschilderingen in Frankrijk de geboorte van de moderne ziel.

Het oudste kunstwerk dat we van onszelf hebben gevonden is 50.000 jaar oud. Schitterend geschilderd op de muren van een grot in het zuiden van Frankrijk.

• Bizons.
• Hyena’s.
• Herten.
• Neushoorns.
• Leeuwen.

In detail. Met schaduwwerk. Er wordt zelfs beweging gesuggereerd.

Paarden die hinniken. Neushoorns die vechten. Een bizon met acht poten, om rennen te symboliseren.

In de grot liggen ook veel botten van dieren. Beren die hun prooi naar de grot hebben gesleept? Maar er liggen ook holenbeerschedelbotten. Bijvoorbeeld eentje op een steen gelegd, alsof die steen een altaar was.

Wat deden de mensen hier?

Een ding staat vast.

We leefden hier niet. We bezochten om de zoveel tijd deze plek.

Wellicht was de reden omdat er buiten de grot een beek stroomt, met een natuurlijk gevormde brug van steen in de vorm van een boog.

En was deze ‘brug’ een onderdeel van een mythisch verhaal over waarom ze hier op aarde waren en was dat de reden dat ze die grotten in gingen om iets te offeren of een ceremonie te vieren.

Soms zaten er wel duizenden jaren tussen de tekeningen in de grotten. Er werden tekeningen toegevoegd. Of afgemaakt. Wat betekent dat mensen minstens 5.000 jaar in deze grot kwamen en ongeveer hetzelfde deden.

Waarna Werner Herzog als voice-over in de docu over deze grotten zegt (daar zo meer over):

We are locked in history and they were not.

Waarmee hij bedoelt hoe wij huidige mensen altijd denken in vooruitgang. Dat we het product zijn van al die generaties voor ons. We denken in verleden, heden toekomst.

Terwijl onze voorouders in deze grotten tijd als iets circulairs zagen.

Ze dachten niet in vooruitgang. Het was tijdloos. Als onderdeel van de cyclus van de natuur.

Het herhaalt zich elke keer opnieuw en opnieuw.

De vruchtbare vrouw

Wat opvalt in de grotten van Chauvet, is dat er maar een enkele tekening van een mens is gemaakt.

De benen en vulva van een vrouw, met daarbovenop een bizonlichaam.

De onderkant van de vrouw is een paar honderd kilometer verder in Duitsland ook gevonden. De oudste beeldhouwkunst van de mens. Gemaakt uit ivoor van een mammoet.

Een vrouw met brede heupen en grote borsten en hetzelfde onderstel als op de tekening.

Venus van Hohle Fels wordt het genoemd (zoek zelf maar op op wikipedia, om te zien hoe het eruit ziet, smeerlap). Al zijn er meerdere venusbeeldjes gevonden daar, zoals beeldjes van paarden. Maar ook een muziekinstrument, zoals een fluit.

Dat is geen toeval.

De grotten in Frankrijk en het gebied in Duitsland waren toen met elkaar verbonden via een dal, omgeven met gletsjers.

Wat betekent dat de groepen mensen een gemeenschappelijke cultuur hadden.

Wat maakt dit bijzonder?

Erectus

We gaan er niet vanuit dat de voorloper van de mens (zoals de homo erectus) in staat was om zich via symbolen te uiten.

Zij leefden 400.00 tot een miljoen jaar geleden.

Maar ze beheersten wel vaardigheden als vuur maken en werktuigen ontwerpen en gebruiken zoals een mes.

Er zijn ook vermoedens dat de homo erectus sieraden maakte.

Maar van iets een symbolische betekenis creëren? Dat je er iets in ziet wat alleen bestaat als je erin gelooft? Zeg maar verbeeldingskracht? Dat wat we met kunst doen?

Dat lijkt alleen van toepassing bij de homo sapiens (en heel misschien bij de Neanderthaler. Al kan het zijn dat ze ons nadeden.)

De moderne mens moet rondom 100.000 jaar voor 0 ontstaan zijn rondom het huidige Ethiopië.

We hebben gereedschap gevonden uit deze tijd waarmee ze verf maakten. We weten alleen niet wat ze er mee maakten.

Dat is een gat van 50.000 jaar naar die rotsschilderingen.

En opeens, onder andere in de grotten van Frankrijk en Roemenië, hebben we deze kunstwerken gevonden met deze datering. Het is met een schitterende techniek geschilderd.

Alsof onze moderne ziel hier ontwaakte.

Groots en meeslepend.

Maar… Wat hebben al die schilderingen in de grotten te betekenen?

Alles verandert

In de Werner Herzorg docu Cave of forgotten dreams (2010) legt een expert uit dat de mens toen in twee denkbeelden geloofden:

• Veranderlijkheid
• Doordringbaarheid

Veranderlijkheid betekent het besef dat alles continu beweegt en verandert. De seizoenen. Dag en nacht. De natuur. Maar ze dachten ook door. Dat niets vaststaat.

Een boom kan veranderen en misschien gaan praten. Een dier kan wellicht in een mens veranderen.

Dit zie je terug in de rotsschilderingen. Dieren met acht poten. Een bizon die in een vrouw verandert.

Het andere concept is doordringbaarheid.

Het idee dat er geen grenzen zijn tussen onze huidige wereld en de wereld van de geesten.

Dit betekent dat een sjamaan boodschappen kan krijgen uit de geestenwereld. En dat een harde grens naar de onderwereld, zoals een muur in een grot, een manier is om te praten met de onderwereld via tekeningen.

Het verklaart de handen op de muren.

Dit is een heel andere kijk op hoe de mensen toen de wereld beleefden en zich uitten dan nu.

De docu

De Duitse documentairemaker Werner Herzog heeft in 2010 gefilmd in de grotten van Chauvet.

De grotten zijn normaal gesproken verboden toegang.

Wetenschappers mogen er soms in, maar dan heel even een aantal uur.

Onze adem tast de muren van de schilderingen aan en dat kan niet de bedoeling zijn.

Werner mocht slechts een aantal uur per dag met zijn crew de tekeningen op de muren vastleggen. En hij mocht alleen op het smalle raster lopen dat als een pad door de grotten gaat.

De beelden in de docu The cave of forgotten dreams zijn enorm betoverend.

Je voelt bijna een soort mythische kracht.

Een kracht die de onderzoekers zelf ook ervaren als ze daar rondlopen.

Je staat opeens in verbinding met de dromen van mensen van 50.000 jaar geleden.

Het voelt als iets heiligs, deze plek.

Er zijn schitterende details die Werner laat zien dat het ‘echt’ mensen waren die dit maakten.

Zoals de handafdrukken op de muren met rode verf die zijn gemaakt door iemand met een verminkte pink.

Die verminkte pink duikt een paar grotten verder nog een keer op, op de muur.

Ook zijn er voetafdrukken van een achtjarig kind gevonden. Met daarnaast pootafdrukken van een wolf.

• Liepen ze samen?
• Achtervolgde de wolf het kind?
• Zat er honderd jaar tussen het bezoek van het kind en de wolf?

‘We shall never know’ concludeert de stem van Werner Herzorg.

Ik heb de docu via Apple tv gehuurd voor 4 euro.

The cave of the forgotten dreams.

Echt. Ga kijken. Zo betoverd. En de droge humor van Werner is geniaal.

Liefs,

Tomson