Nog enkele gedachtes over ‘word niet wie je bent’

Het lijkt wel alsof we sinds onze geboorte een verhaal in worden geduwd hoe te leven. Het is niet dat het per se zo uitgesproken wordt door onze ouders en verzorgers. Maar we voelen wel de verwachting van iedereen om dit lijntje zo te volgen.

Het verhaal dat je naar school gaat. Na de middelbare school kies je een mbo-, hbo- of universiteitsopleiding. Met het papiertje op zak zoek je een baan. Je krijgt een carrière en op je 67ste ga je met pensioen en heb je eindelijk je welverdiende vrijheid.

Maar wat als je om wat voor reden dan ook stopt met school of je opleiding? Dat je een baan neemt onder je opleidingsniveau? Of dat je beslist om vier keer in je leven voor langere tijd te stoppen met werken in plaats van te wachten tot je 67ste?

Als we afwijken van deze onuitgesproken verwachting van het leven voelen we óf enorme schaamte, óf een trots gevoel dat we anders zijn. Zoals de ondernemer die zonder diploma's toch een miljoenenbedrijf heeft opgezet. Die heeft een nieuw verhaal gecreëerd dat het ondanks alles toch is geslaagd. Dit verhaal valt zo op, omdat het zo afwijkt van de rode draad. Ze zijn er daardoor nog steeds mee verbonden.

Zoals een superheld alleen maar een superheld kan zijn als die een enorm kwaadaardige slechterik tegenover zich heeft die hij of zij kan verslaan.

Of we het nu willen of niet: ons lot is verbonden aan dit collectieve verhaal. Aan deze collectieve verwachting hoe we ons leven moeten leven.

In de tweede tussenseizoenaflevering van de geweldige serie Euphoria zit een fantastische scène met personage Jules. Zij is transseksueel. Ze zit op de bank bij de psychiater. Ze kondigt aan dat ze wil stoppen met hormonen slikken. Niet om de transitie terug te draaien. Maar om te stoppen met de 'blockers' die zorgen dat haar stem niet te laag wordt en haar ballen niet te groot worden. Alles wat mannen niet aantrekkelijk vinden zeg maar. Ze wil niet meer zijn wat mannen aantrekkelijk vinden in een vrouw. Ze ziet haar transformatie naar vrouwelijkheid als iets spiritueels. Iets wat van haarzelf is. Niet hoe anderen ernaar kijken of erover denken. Zij is de transitie.

Deze scène is zo goed omdat die aangeeft dat we zelfs in een verhaalvorm bedenken wat mannelijk of vrouwelijk is. Wat de man aantrekkelijk vindt in de vrouw en andersom. Maar als een geboren man denkt dat die een vrouw wil worden, gaan we er al bijna automatisch vanuit dat deze persoon de volledige switch maakt naar alles wat vrouwelijk is. Maar Jules stelt haar eigen lichaam en identiteit ter discussie. Voor wie doet ze die volledige transformatie? Ze doet het dus niet voor wat de maatschappij vrouwelijk vindt. Maar wat ze zelf vrouwelijk vindt. Wie ze zelf graag wil zijn.

Diep. Heel diep.

Dit is de scène met Jules. https://www.youtube.com/watch?v=LuGwft6m8tU

Je ziet dit keurslijf ook terug in hoe we naar relaties kijken in onze samenleving. Dat traditionele 'huisje, boompje, beestje'. Verliefd. Verloofd. Getrouwd. Kinderen. Scheiden.

Waarom heeft de tante er nog steeds moeite mee als je je al tien jaar lang niet met iemand aan je handje op een verjaardag hebt laten zien? Waarom vinden we het nog steeds een gek idee dat zangeres Anouk verschillende vaders van haar kinderen heeft? Waarom doet een scheiding van een huwelijk zoveel pijn voor de familie? Waarom hebben we er nog steeds moeite mee als een persoon verschillende bedpartners in een maand tijd heeft? Of een relatie met meerdere personen tegelijk? Of mensen in een polyamoreuze relatie één baby willen opvoeden? Dat sommige scholen het nog steeds niet accepteren dat een kind twee vaders of twee moeders heeft?

Is het omdat we als collectief bang zijn voor chaos? Dat het een zooitje wordt als iedereen maar wat doet waar die zin in heeft?

Blijkbaar vinden we deze chaotische vormen van leven zo onwenselijk dat we in de wet regelen dat je maar met een persoon tegelijkertijd getrouwd mag zijn. Of dat je maar een baan tegelijkertijd mag hebben. En als je met pensioen gaat, is het niet de bedoeling dat je daarna toch weer gaat werken als je daar zin in hebt.

We willen blijkbaar diep van binnen dat de meerderheid van de mensen een voorspelbaar leven leidt met voorspelbare standpunten hoe te leven.

Hieruit ontsnappen is onmogelijk.

We zijn als mens natuurlijk beide tegelijkertijd: op sommige aspecten wijken we van de norm af en op andere gedeeltes zijn we de norm. Wellicht in de liefde monogaam en tot de dood bij dezelfde persoon. Maar leven we wel in een huis dat zelf stroom opwekt en een waterput heeft in plaats van een waterleiding en accepteren we geen plastic in huis.

Ik heb het vaker geschreven. Ik vind de mutserige zin ‘Word wie je bent’ tenenkrommend.

Je kan niet worden wie je bent. Je kan worden wie je wil zijn of worden wat anderen van je verwachten. Er is geen 'echte' jij. We spelen altijd een rol. We zijn altijd een verwachting of wijken daar bewust van af. We staan continu onder invloed van onze omgeving. Ze accepteren ons masker of niet. Dat bepaalt in het verhaal hoe we ons voelen. Hoe we onszelf zouden omschrijven. Hoe we onszelf zien.

Deze tekst is als e-mail op 2 juni 2021 gedeeld als onderdeel van de woensdage-mail.