Je kan (helaas) niemand kwijtraken

Het verlies van iemand uit je leven (door dood, verhuizing, alzheimer, ghosten) doet juist zo’n pijn, omdat de verbindingen in ons hoofd die ons helpen herinneren je het gevoel geven dat die ander nog steeds bestaat.

🎧 Beluister deze tekst met toelichting op petjeaf.com .

Mijn belangrijkste punt: Het klinkt paradoxaal, maar ons hoofd snapt het concept ‘verdwijnen’ niet. Dat is best gek, want al onze zintuigen stellen ons in staat om de fysieke wereld te ervaren.

We zien blaadjes van bomen vallen. Als je een bruin blaadje opraapt, verkruimelt het in je hand tot stof en het valt op de grond.

Al het materiaal komt en gaat in deze fysieke wereld.

Dat weten we. Dat snappen we. Dat accepteren we.

• Maar als het om geliefden gaan die overlijden.
• Om minnaars die van de aardbodem verdwijnen.
• Familieleden die door mentale ziektes in een ander persoon veranderen.
• Relaties die eindigen

Dan raakt ons hoofd zo verward dat je rouwgevoelens ervaart om dit verlies.

We leven namelijk in twee werelden tegelijkertijd.

Je kan daardoor niemand echt kwijtraken.

• De verbindingen in ons hoofd die herinneringen oproepen aan iemand, blijven actief.
• De rituelen die grip geven op ons leven en doen denken aan anderen, blijven we ook uitvoeren.

De ‘verdwenen’ persoon leeft nog in je en dat voelt echt aan. Of je het wil of niet.

Dat maakt het gevoel van verlies en gemis zo extreem en ook zo verwarrend.

Maar hoe kan dit dan?

Je brein denkt dat iemand fysiek er nog is

Neurowetenschapper Mary-Frances O’Connor heeft ontdekt dat ons brein een ‘kaart’ maakt van je leefwereld met de mensen die je kent.

• Als je een goede vriendin al een jaar niet meer hebt gesproken, weet je dat zij gewoon ergens in Drenthe met haar gezin leeft. En als je elkaar weer tegenkomt, dat het contact verdergaat waar het was gestopt.

Die aanwezige ‘kaart’ van je vriendin in je hoofd, geeft rust en voorspelbaarheid. Die kaart is gekoppeld aan herinneringen, vertrouwen en het idee van fysieke aanwezigheid.

Als die vriendin plotseling overlijdt, klopt die kaart niet meer.

Je hoofd moet een nieuwe kaart maken en dat kost heel veel moeite en gaat gepaard met heel veel emoties.

Je hoofd hinkt continu op twee gedachten:

• Fysiek bestaat die persoon niet meer.
• Maar al die synapsverbindingen gekoppeld aan die persoon zijn nog actief en dat geeft het idee dat die er nog is. Levend en wel.
• Hoe moet je dan die kaart herontwerpen als die persoon levend en dood tegelijkertijd is?

Volgens O’Connor stoppen rouwgevoelens daarom ook nooit.

Je zult altijd verdrietig blijven over het verlies.

Alleen de relatie tot die gevoelens zal in de loop der jaren veranderen.

Het bekende ‘accepteren’.

En dit gebeurt dus ook bij het fenomeen ghosten.

Als iemand je ghost, is die dood

Als iemand waar je intiem contact mee hebt opeens niets meer van zich laten horen en je overal op blokkeert, gebeurt exact hetzelfde proces in je hoofd.

De kaart klopt niet meer en dat geeft extreem heftige gevoelens.

• Op die kaart in je hoofd leeft die persoon nog. Wat klopt. Die persoon loopt fysiek ergens rond.
• Maar als die niets meer van zich laat horen en je er geen contact meer mee kan krijgen, voelt dit aan als de dood.

Iemand die geghost wordt, voelt daarom precies dezelfde emoties als een weduwe.

Je hoofd probeert die kaart opnieuw op te bouwen en dat is een ingewikkeld emotioneel proces.

Ken je trouwens het fenomeen rouwhallucinaties?

Het komt heel veel voor, maar bijna niemand praat erover.

Ik ga het je uitleggen.

👻 Als je een dood persoon soms nog ziet

Een rouwhallicunatie is dat je een dierbare overledene soms nog ziet, hoort, ruikt of er zelfs mee kan praten.

Belangrijk om te weten: Rouwhallucinaties komen heel veel voor bij mensen die net een dierbare hebben verloren. Doordat ze het zelf ook een aparte ervaring vinden, wordt hier nauwelijks over gepraat.

• De hallucinaties geven bijna altijd een fijn, troostend, geruststellend gevoel.
• Het maakt niet uit hoe of waar iemand is overleden. Net zoals het niet uitmaakt of het een partner, kind of goede vriend was. Iedereen in rouw kan ze hebben.
• Hoe langer je iemand hebt gekend, hoe groter de kans dat die hallucinaties voorkomen.
• Zelfs in een nieuwe omgeving waar je geen herinnering had met de dierbare, kan je deze hallucinaties hebben.

Rouwhallucinaties zijn iets anders dan dagdromen of herinneringen.

Psycholoog en schrijver Douwe Draaisma zegt hierover:

Anders dan herinneringen of dagdromen, die zich ‘in je hoofd’ afspelen, worden bonnetbeelden en rouwhallucinaties in de buitenwereld geprojecteerd, ze voelen aan als een zintuiglijke ervaring.

Hier geldt dus hetzelfde principe waar we het over hadden.

Er zijn nog ‘verbindingen’ in de hersenen actief die met de overleden persoon te maken hebben, wat deze hallucinatie oproept.

Alsof die nog leeft.

🪐 Nog een persoonlijke melancholische noot

Ik heb me jarenlang afgevraagd waarom collega’s die ontslag nemen emotioneel nauwelijks impact op ons hebben. Maar een collega die overlijdt juist heel veel.

Ik ga er morgen verder op in.

🤿 Als je de diepte in wil gaan

• 📖 Lees het artikel van Maria Popova over het boek The Grieving Brain: The Surprising Science of How We Learn from Love and Loss van Mary-Frances O’Connor. Dit is het artikel.
• 📰 Psycholoog en schrijver Douwe Draaisma heeft in de Volkskrant een artikel geschreven over rouwhallucinaties.
• 🎧 In dit radio-interview legt Douwe rouwhallucinaties heel mooi uit. Net zoals het fenomeen dat sommige mensen zo depressief kunnen worden, dat ze denken dat ze dood zijn. Wat er juist voor zorgt dat die persoon geen zelfmoord meer zal plegen. Want ze zijn dood. Dit komt overigens door een afwijking in de hersenen, als iemand dit ervaart. Nou ja, luister zelf maar.