Lief zijn voor jezelf, juist bij eenzaamheid
Van mij houden, betekent medelijden met mij hebben.
Lieve vreemdeling,
Een van Rainer Maria Rilkes (1875–1926) mooiste zinnen is: heb uw eenzaamheid lief.
En daarom, mijn beste, heb uw eenzaamheid lief, en draag het leed dat zij u aandoet met welluidende weeklacht.
Met andere woorden: omarm je eenzaamheid. Voel het gewicht ervan. Verzet je niet tegen de pijn die het met zich meebrengt. Laat het zich uiten, al is het met een zachte kreun, zonder in wanhoop te vervallen.
Ook David Whyte (1955) stipt dit aan in zijn boek Troostwoorden: zelfcompassie begint met begrip voor de diepgewortelde angst om alleen gelaten te worden.
Daar hebben we allemaal weleens last van.
Soms op de meest onverwachte momenten.
Ik ervoer het op een bruiloft van een familielid.
De last van vergeten worden
Er waren zorgvuldig uitgewerkte schema’s voor de fotomomenten met het bruidspaar.
Iedereen had een plek, behalve ik. Mijn naam stond nergens vermeld. Een simpele vergissing, geen opzet, maar het veroorzaakte kortsluiting in mijn hoofd.
Ik was niet boos. Niet gekwetst. Alleen ‘vergeten’.
En toch voelde ik me die middag ongekend eenzaam. Het lukte me ook niet om dat gevoel die middag van me af te schudden.
Misschien herken je het van vroeger.
Op vakantie met het gezin, onderweg naar Frankrijk of Duitsland. Een pitstop bij een tankstation. Vader tankt, moeder en de zusjes gaan alvast naar binnen om wat eten en drinken te halen. Jij rent naar de wc. En dan, terwijl je daar zit, duurt het ineens langer dan normaal. Die onredelijke gedachte sluipt binnen: Wat als ze me vergeten?
En die gedachte helpt bepaald niet bij de ‘operatie’ die je daar moet voltooien op het toilet.
Eenzaamheid en de angst om verlaten te worden, sluipen binnen op momenten die je niet verwacht.
Zelfcompassie dan maar?
Paul Verhaeghe (1955) benadrukt in zijn boek Intimiteit hoe belangrijk het is om empathie te hebben voor jezelf.
Omdat we vaak geen realistisch zelfbeeld hebben. Ons hoofd schildert ons af als een perfect wezen, en alles wat niet aan dat ideaalbeeld voldoet, veroorzaakt schuld, walging of zelfs zelfhaat.
Daaruit ontstaat die kritische stem. Die zegt: Ze laten me in de steek. Die roept: Ik blijf alleen achter.
Milder zijn voor jezelf. Empathie tonen voor je eigen tekortkomingen.
Zoals Fernando Pessoa (1888–1935) zei (ook al ruk ik deze zin volledig uit zijn verband):
Van mij houden, betekent medelijden met mij hebben.
Maar dan vooral mededogen hebben met jezelf.
En vanuit dat mededogen: goed voor jezelf zorgen.
Dus eigenlijk: van mij houden, betekent mededogen met mij hebben.
Dat is de enige manier om niet in een slachtofferrol te belanden. Zorg voor je eigen lichaam en geest. Niemand anders kan dat beter dan jij.
De stoïcijn Marcus Aurelius (121–180) noemde het zelfs een verantwoordelijkheid om goed voor jezelf te zorgen.
Negeer anderen eerst
Een krachtig woord: verantwoordelijkheid.
Het geeft een volwassen lading aan zelfzorg. En extra gewicht.
Kort is ieders leven, en dat van jou is al bijna voorbij, terwijl je geen respect toont voor jezelf, maar je geluk afhankelijk maakt van de zielen van anderen.
Dat is typisch Marcus Aurelius. En typisch stoïcisme.
Leid een individueel leven, zonder je te laten verlammen door de mening van anderen.
Maar dat betekent niet dat je je omgeving moet verwaarlozen. Integendeel.
In zowel de Griekse als de oosterse tradities is zelfzorg onlosmakelijk verbonden met zorg voor anderen.
Het is een variant op een principe dat misschien cliché is, maar daarom niet minder waar: alleen wanneer je van jezelf houdt, kun je van een ander houden. Alleen als je met jezelf kunt zijn, kun je écht samen zijn met iemand anders.
En daarmee keren we terug naar Rilke.
Heb uw eenzaamheid lief.
Alleen, op de bank
Eenzaamheid vindt mij vaak laat op de avond, als ik alleen ben.
Ik weet niet precies hoe ik mijn eenzaamheid moet liefhebben. Wel weet ik hoe ik goed voor mezelf kan zorgen.
Mijn gedachten laten razen en gewoon naar bed gaan.
En de volgende dag iets eerder onder de dekens kruipen. Zodat die gedachten minder kans krijgen om zich los te wrikken uit de donkere hoeken van mijn hoofd.
Daarom:
- Wees mild voor je eigen zwaktes, mislukkingen, onzekerheden en eenzaamheid. Heb empathie voor jezelf.
- Zorg goed voor jezelf. Het is een verantwoordelijkheid.
En misschien, heel misschien, kun je op een dag je eenzaamheid omarmen met een kleffe zoen.
Ik hoop dat je gedachten lief voor je zijn.
Liefs,
Tomson
Eerder gepubliceerd via petjeaf.com/tomsondarko